Τα πρωτοχρονιάτικα έθιμα στην Κρήτη: Ποια είναι τα πρωτοχρονιάτικα έθιμα στην Κρήτη;
Το 2018 μας αποχαιρέτησε και πλέον αποτελεί ένα ακόμα νούμερο στο ημερολόγιο. Το 2019 είναι ήδη εδώ γεμάτο προσδοκίες και με περισσότερη αισιοδοξία.
Η Ελλάδα υποδέχτηκε με εορτασμούς και κακοκαιρία το νέο έτος, αλλά με σύμμαχο της όπως πάντα τις… πλούσιες παραδόσεις. Μπορεί οι εορτασμοί να μην ήταν τόσο πλούσιοι με πυροτεχνήματα και άλλα τέτοια φαντασμαγορικά show που είδαμε στην υποδοχή και εορτασμό της Πρωτοχρονιάς σε άλλες χώρες, ωστόσο εμείς υπερτερούμε σε κάτι πιο δυνατό, την παράδοση, η οποία χάνεται στα βάθη των αιώνων, ενώ όταν “μιξάρεται” και με την σύγχρονη ζωή γίνεται ακόμα πιο συναρπαστική…
Αλήθεια όμως εσείς θυμάστε, έχετε ζήσει, ζείτε ακόμα τις παραδόσεις της Κρήτης για την Πρωτοχρονιά; Πόσοι θυμάστε το ποδαρικό; Την καλή χέρα; Την κρεμμύδα – γούρι; Το σπάσιμο του Ροδιού;
Ας δούμε στην συνέχεια μερικές από αυτές τις παραδόσεις…
Ας ξεκινήσουμε με το σπάσιμο του ροδιού
Αν και το έθιμο αυτό έχει προέλευση κυρίως από την Πελοπόννησο, κάποιοι το κάνουν και στην Κρήτη.
Το πρωί της Πρωτοχρονιάς, η οικογένεια πηγαίνει στην εκκλησία και ο νοικοκύρης κρατάει στην τσέπη του ένα ρόδι, για να το λειτουργήσει. Γυρνώντας σπίτι, πρέπει να χτυπήσει το κουδούνι της εξώπορτας -δεν κάνει να ανοίξει ο ίδιος με το κλειδί του- και έτσι να είναι ο πρώτος που θα μπει στο σπίτι για να κάνει το καλό ποδαρικό, με το ρόδι στο χέρι.
Μπαίνοντας μέσα, με το δεξί, σπάει το ρόδι πίσω από την εξώπορτα, το ρίχνει δηλαδή κάτω με δύναμη για να σπάσει και να πεταχτούν οι ρώγες του παντού και ταυτόχρονα λέει: “με υγεία, ευτυχία και χαρά το νέο έτος κι όσες ρώγες έχει το ρόδι, τόσες λίρες να έχει η τσέπη μας όλη τη χρονιά”. Τα παιδιά μαζεμένα γύρω-γύρω κοιτάζουν οι ρώγες αν είναι τραγανές και κατακόκκινες. Όσο γερές κι όμορφες είναι οι ρώγες, τόσο χαρούμενες κι ευλογημένες θα είναι οι μέρες που φέρνει μαζί του ο νέος χρόνος.
Και από τα ρόδια πάμε στα… κρεμμύδια
Το σκυλοκρέμμυδο ή κρεμύδα (Scilla maritima) είναι συνηθισμένο φυτό στην Κρήτη. Φυτρώνει άγριο και μοιάζει με μεγάλο κρεμμύδι. Τα ζώα δεν το τρώνε γιατί έχει δηλητήριο, που μπορεί να προκαλέσει δερματικό ερεθισμό από επαφή. Ακόμα και να το βγάλεις απ’ τη γη και να το κρεμάσεις, δεν παύει να βγάζει νέα φύλλα και άνθη.
Οι Κρητικοί λοιπόν πιστεύουν ότι αυτή τη μεγάλη ζωτική του δύναμη μπορεί να τη μεταδώσει σε έμψυχα και άψυχα, γι’ αυτό την Πρωτοχρονιά κρεμούν σκυλοκρέμμυδο στα σπίτια τους.
Και πάμε σε κάτι πιο… γλυκό. Την μπουγάτσα!!!
Στο Ηράκλειο υπάρχει το έθιμο της μπουγάτσας, όπου οι κάτοικοι καταναλώνουν ανήμερα της Πρωτοχρονιάς μεγάλες ποσότητες μπουγάτσας, θέλοντας να είναι γλυκιά η πρώτη τους γεύση.
Μάλιστα σε όλους τους δρόμου του Ηρακλείου την παραμονή της Πρωτοχρονιάς έχουν στηθεί υπαίθριοι πάγκοι για την διανομή μπουγάτσας.
Το ποδαρικό…
Το ποδαρικό, όπως και στην υπόλοιπη Ελλάδα, έτσι και στην Κρήτη είναι ένα από τα παλαιότερα έθιμα της Πρωτοχρονιάς. Ο πρώτος άνθρωπος που θα πατήσει με το πόδι του στο σπίτι μετά την είσοδο του νέου χρόνου, πρέπει να είναι τυχερός. Για να φέρει γούρι στο σπίτι, πρέπει να πατήσει πρώτα με το δεξί του πόδι για να πάνε όλα δεξιά, δηλαδή καλά.
Σε ορισμένα μέρη του Ηρακλείου, την πρωτοχρονιά συνηθίζεται η οικογένεια να πηγαίνει στην εκκλησία. Μαζί τους παίρνουν μια εικόνα του σπιτιού, η οποία αφού λειτουργηθεί θα κάνει το ποδαρικό στο σπίτι.
Το νερό από την βρύση του χωριού… και η πέτρα!!!
Επίσης την ημέρα της Πρωτοχρονιάς μεταφέρουν νερό από τη βρύση στο σπίτι και ο νοικοκύρης λέει : «Όπως τρέχει τούτο το νερό έτσι να τρέχουν και τα καλά στο σπίτι μου». Ακόμη ο ιδιοκτήτης μεταφέρει μια πέτρα στην κατοικία του λέγοντας: «Όπως είναι γερή τούτη η πέτρα έτσι να είναι γερό και το σπίτι μου».
Για το τέλος αφήσαμε φυσικά το καλύτερο… την Καλή Χέρα!!!
Την Πρωτοχρονιά συνηθίζεται να δίνεται ένα χρηματικό ποσό στα παιδιά θα επισκεφτούν κάποιο σπίτι. Συνήθως πρόκειται για τα εγγόνια ή τα ανίψια. Μερικές δεκαετίες παλιότερα, η «καλή χέρα» ήταν το μόνο δώρο που έπαιρναν τα παιδιά την Πρωτοχρονιά και σε πολλές περιπτώσεις ήταν απλά ένα κέρασμα μιας κι ούτε χρήματα υπήρχαν πολλά, αλλά ούτε μαγαζιά με παιχνίδια.
Το έθιμο αυτό διατηρείται μέχρι και σήμερα με τους παππούδες και τους στενούς συγγενείς της οικογένειας να δίνουν στα παιδιά και τα εγγόνια την “καλή χέρα”, δηλαδή κάποια χρήματα.
Χαρακτηριστικά είναι ακόμη και τα κρητικά πρωτοχρονιάτικα κάλαντα…
Ταχιά ταχιά ν’ αρχιμηνιά ταχιά ν’ αρχή του χρόνου,
ταχιά (ν)όπου προπάτηξεν ο Κύριος στον κόσμο,
κι εβγήκεν κι εχαιρέτησεν όλους τσοι σευγολάτες,
ο πρώτος που χαιρέτηξεν ήταν ο Άγιος Βασίλης.
